تغییرات ساختاری در ایران داروک با هدف افزایش تولید و کیفیت

به دنبال رشدی حاصل از تامین رضایت بیماران و پزشکان هستیم
 
محمدرضا رادپور دانش‌آموخته رشته داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران از سال ۱۳۸۰ وارد صنعت داروسازی شد و فعالیت خود را از واحد کنترل کیفی حین تولید در شرکت روزدارو آغاز کرد و مدتی بعد با حفظ سمت، سرپرست واحد ساخت گرانول شد و سپس با سمت سرپرست تولید در روزدارو به فعالیت خود ادامه داد. وی تا سال ۱۳۸۷ مدیر تولید روزدارو بود و از سال ۱۳۹۱ در شرکت داروسازی تهران شیمی به عنوان مدیر تولید فعالیت خود را آغاز کرد و پس از دو سال معاونت بهره‌برداری این شرکت را عهده‌دار شد و در ادامه در سال ۱۳۹۶ مدیر کارخانه تهران شیمی شد و در پایان سال ۱۳۹۹ به عنوان مدیرعامل شرکت داروسازی ایران داروک وارد این مجموعه شد و تاکنون مشغول فعالیت است.
 

به بهانه چهل و دومین سال تاسیس شرکت داروسازی ایران داروک که یکی از پرسابقه‌ترین شرکت‌های داروسازی گیاهی در کشور است، گفت‌وگویی با محمدرضا رادپور مدیرعامل شرکت داروسازی ایران داروک در محل این کارخانه در کیلومتر ۱۶ جاده جاده مخصوص تهران کرج انجام دادیم که به شرح زیر است:

با گذشت چهار دهه از فعالیت‌های ایران داروک در عرصه داروهای با منشاء گیاهی، لطفا بفرمایید مهمترین دستاوردهای مجموعه تحت مدیریت شما چه بوده است؟

صنعت ساخت داروهای گیاهی در ایران چهل ساله شده و ایران داروک جزء شرکت‌های پایه‌گذار در این صنعت است. از سال ۱۳۶۰ که دکتر سلطانی این کارخانه را پایه‌گذاری کرد، تولید محصولات گیاهی با پیروی از اصول داروسازی شروع شد. تولید داروهای گیاهی بر پایه گیاهان دارویی کار ساده‌ای نیست چرا که باید گیاهان دارویی را به گونه‌ای براساس نیاز بیمار و اندیکاسیون درمانی فرمولاسیون کرد. استاندارد و ساخت یک داروی گیاهی متاثر از اثربخشی آن گیاه دارویی است. مرحوم دکتر ابراهیم یزدی نخستین مسوول فنی این کارخانه داروسازی بود و این حاکی از قدمت و گستره فعالیت‌های پرسابقه صنعت داروهای گیاهی در ایران داروک است.

سال ۱۳۹۰ مدیریت مجموعه تغییر کرد و توسط هلدینگ پورا دارو ایرانیان که آن زمان پوراطب نام داشت، خریداری ‌شد. از آن تاریخ تاکنون رخدادهای متفاوتی در ایران داروک نسبت به سال‌های قبل‌تر از آن رقم خورده است. در گذشته تولید اقلام و تنوع داروها به هشت تا ده محصول محدود بود اما از زمانی که ایران داروک در اختیار هلدینگ پوراطب و اکنون پورا دارو ایرانیان قرار گرفت، همه چیز تغییر کرد. اکنون که در حال گفت‌گو با شما هستم تعداد ۷۴ محصول تولید شده توسط ایران داروک در بازار دارویی عرضه شده که همگی بر پایه گیاهان دارویی هستند. در مجموع حدود ۱۰۰ پروانه دارویی توسط شرکت ایران داروک دریافت شده است، رشدی فزاینده که حاکی از هدفمند بودن سرمایه‌گذار اصلی برای تولید و توسعه محصولات در صنعت داروهای گیاهی و داروسازی بر پایه گیاهان است.

تولیدات ایران داروک طی سال‌های گذشته به گونه‌ای ادامه پیدا کرده که تقریبا در تمام گروه‌های درمانی و بیماری‌ها محصول داریم، داروهای مرتبط با مشکلات تنفسی، قلبی عروقی، گوارشی، اعصاب، اسکلتی و عضلانی، دیابت، کودکان و غیره. همچنین سعی شده است از طب سنتی ایرانی و تجربیات شرکت‌های جهانی و بین‌المللی استفاده کنیم و با ساخت داروهای اثربخش با قیمت مناسب، دارویی سنتی و گیاهی تولید کنیم که با فرهنگ و اعتماد هموطنان سازگار باشد و مورد استقبال قرار بگیرد.

خوشبختانه تا سال ۱۴۰۰ سیاست‌های کاری به همین شیوه پیش رفت و سعی بر این بود که علاوه بر تولید داروهای گیاهی، بر پایه اصول کیفی تولید دارو موسوم به GMP محصولات را تولید و روانه بازار کنیم. تمام این اهداف نیازمند تغییراتی در بافت ساختاری و ساختمانی کارخانه بود که خوشبختانه مورد استقبال سرمایه‌گذار اصلی شرکت قرار گرفت و با رعایت یکسری تغییرات در خلال سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۱ علاوه بر تلاش برای ارتقای کیفی محصولات، روی ساختار GMP نیز کار کردیم. پروانه‌ای به ما داده شد که به واسطه آن می‌توانیم برای شرکت‌هایی که امکان تولید را ندارند، براساس سفارش آنها تولید کنیم.

سال ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۲ تغییراتی اصولی در راستای تولید محصولات جامد و نیمه جامد در کارخانه انجام شد و از نظر اصول GMP چه در زمینه پرسنل و چه در زمینه مواد، ورود و خروج، گانینگ و تعویض لباس‌ها، هواساز، آبساز، احراز کیفیت و غیره تغییرات ساختاری انجام شد. شرکت از ۲۰ اسفند ۱۴۰۱ تا پایان اردیبهشت ماه ۱۴۰۲ برای این تغییرات ساختاری حدود هفتاد روز تعطیل بود. این اصلاحات همچنان در حال انجام است. امیدواریم در فرصت باقیمانده تا پایان امسال اقدامات بیشتری داشته باشیم و در قسمت مایعات نیز چنین تغییراتی را شاهد باشیم. با توجه به توانمندی و تجهیزات موجود در ایران داروک، امیدواریم به زودی مجوز آزمایشگاه آکرودیته را از سازمان غذا و دارو دریافت کنیم.

چه تعداد نیرو دارید؟

۱۴۰ نفر نیرو داریم که در یک شیفت کار می‌کنند و در صورت نیاز به افزایش تولید و داروهای بیشتر، تعداد شیفت‌ها را افزایش می‌دهیم.

بازسازی و نوسازی چقدر برای ایران داروک اهمیت داشته است؟

در قسمت جامدات و نیمه جامدات حدود چهار تا پنج میلیارد تومان هزینه شده تا نوسازی در راستای رعایت اصول GMP انجام شود. گیج‌های فشار وارد مجموعه شده است. درب‌های اینترلاک نصب شده است. تعویض گانینگ کارکنان در گذشته شاید اصلا وجود نداشت اما الان سه نوع لباس داریم شامل گانینیک عمومی برای محوطه، گانیگ محیط تولید که همان روپوش سفید است و دیگری گانینگ افرادی که به طور مستقیم در خط تولید هستند و در ارتباط با مواد دارویی قرار دارند. علاوه بر این، خرید تجهیزات و دستگاه‌های به‌روز اقدام دیگری در این راستا است.

شرکت‌های داروسازی به شدت در حال فرسودگی هستند و هرچه هست از قدیم است. با توجه به شرایط نقدینگی، تحریم‌ها و مسائل اقتصادی جامعه، شرایط به گونه‌ای بوده است که بسیاری از شرکت‌های داروسازی قدرت و توان به‌روزرسانی ندارند. خوشبختانه در ایران داروک با حمایت سرمایه‌گذار، علاقه و تمایلات به گونه‌ای بود که شروع به بازسازی و نوسازی کنیم. به طور معمول نمی‌توان همه شرکت را یکباره نوسازی کرد اما می‌توان به صورت گام به گام اقدام کرد و تقریبا تا امروز حدود چهار میلیارد تومان برای تجهیزات هزینه کرده‌ایم. به تازگی دستگاهی خریداری شد که تولید داخل است اما به گونه‌ای طراحی شده که از نظر شاخص‌های مختلف قابل رقابت با دستگاه‌های شربت پرکنی به‌روز در دنیا از جمله نمونه ایتالیایی آن است. البته هزینه‌ها بالاست و شرکت‌ها توانایی نوسازی و بازسازی با سرعت بیشتر را ندارند اما صاحب سرمایه به ما کمک کرده که دستگاه‌ها به‌روز شوند تا کیفیت تولید محصولات افزایش یابد.

اقلام دارویی تولید شده در ایران داروک در چه اشکالی هستند؟

بخشی از محصولات دارویی ایران داروک به شکل پماد و ژل در قالب نیمه جامدات عرضه شده‌اند. در جامدات به شکل کپسول، قرص و ساشه، محصولات متنوعی در بازار داریم. در شکل مایعات نیز شربت در حجم‌های مختلف تولید کرده‌ایم. خط تولید قطره هم داریم. سال ۱۴۰۰ با کمی تغییرات در ساختار تولید توانستیم در زمینه اقلام و اشکال دارویی افزایش‌هایی داشته باشیم. با تلاش‌ها و سیاستگذاری‌های انجام شده، یکی از به‌روزترین خطوط تولید مایعات در صنعت داروسازی کشور در زمینه گیاهی و مکمل در سال آینده خواهیم بود.

یکی از اهداف ما دریافت مجوزهای تولید داروهای شیمیایی است تا با تغییرات لازم و استفاده از تجربیات همکارانمان در سازمان غذا و دارو شرایطی را فراهم کنیم که ایران داروک بتواند قدمی را برای برطرف کردن کمبودهای دارویی کشور در حوزه داروهای شیمیایی، گیاهی و مکمل بردارد. سعی کردیم محصولاتی تولید کنیم که متمایز باشند و در کشور نیز تولید نشده نباشند. یکی از محصولات تولیدی ما مشابه، یک محصول وارداتی است که در مورد آن کمبودهایی داشته‌ایم اما توانستیم تولید کنیم که به زودی عملیاتی می‌شود و امیدواریم در راستای کاهش درد بیماران در شرایط تحریم‌های ظالمانه و کمکی برای کاهش آلام بیماران باشد.

چند محصول در پایپ لاین دارید؟

در حال حاضر ۲۳ محصول شامل پنج محصول شیمیایی، پنج محصول مکمل و سیزده محصول بر پایه گیاهان در پایپ لاین داریم. مجوزهای مکمل‌ها و گیاهی‌ها تهیه شده است و اقلام شیمیایی در حال اقدام، پیگیری و بررسی است. محصولات جدیدی هستند که در مسیربندی یک قرار می‌گیرند و سعی می‌کنیم با توجه به نیاز مردم هرچه سریعتر وارد بازار شوند. من علاوه بر فعالیت در صنعت داروسازی به عنوان مسوول شیفت داروخانه ۱۳ آبان هم فعالیت دارم و بازار دارویی را نیز در یکی از بزرگترین، شناخته‌شده‌ترین و پرمراجعه‌ترین داروخانه‌های کشور رصد می‌کنم. از زمان دانشجویی در این داروخانه دانشگاهی فعالیت داشتم و با نیازهای مردم آشنا هستم، به همین دلیل احساس می‌کنم اکنون داروهای خوبی در دست تولید داریم که پاسخگوی نیاز هموطنان خواهد بود.

پرفروش‌ترین محصولات تولیدی ایران داروک کدامند؟

حدود ۲۰ محصول حجم استقبال بیشتری دارند که همین محصولات حدود ۸۰ درصد فروش ایران داروک را به خود اختصاص داده‌اند. تیمکس، تیمکس پلاس و پلارکس (پلارگونیوم) برای سرفه در دسته شربت‌ها و در زمره محصولات تراز اول تولیدی ما هستند. همچنین شربت سناگراف در بین متخصصین داخلی و گوارش مقبول است و پزشکانی که در زمینه کولونوسکوپی کار می‌کنند آن را برای تخلیه روده بزرگ تجویز می‌کنند که طعم مناسب و اثربخشی بالایی دارد. موسیلیوم و پسیلیوم نیز در بین اقلام بسته‌بندی شده به شکل ساشه، بسیار پرمصرف و شناخته شده‌اند و به عنوان لیدر بازار جزء ملین‌های معروف، بی‌خطر و بی‌ضرر برای افراد مسن و خانم‌های باردار شناخته می‌شوند که حتی دیابتی‌ها می‌توانند از آنها استفاده کنند چون شیرین‌کننده مورد استفاده در فرمولاسیون آنها، شکر نیست بلکه از نوع گیاهی است. محصول فیکولاکس تهیه شده از عصاره انجیر و مالت به عنوان ملین کاملا ایمن و بی‌عارضه برای نوزادان و کودکان است و وجه تمایز آن با محصولات مشابه موجود در بازار، عدم وجود گیاه سنا در آن است که تحریک گوارشی شدید ایجاد می‌کند. محصولی که تولید  آن را از سال ۱۴۰۰ با عنوان بیبی ریلیف داریم، ترکیب زینک اکساید، کالاندولا، روغن کنجد و بابونه برای سوختگی‌های موضعی پوستی و ترمیم  کامل و مناسب است. همچنین برای بعد از لیزر پوست هم کاربرد دارد. محصول جدید دیگر بلاکپ نام دارد که از روغن گل مغربی ساخته شده است. محصول دیگر حاوی دارچین و ۱۲۰ میلیگرم کوکیوتن است که به عنوان یک آنتی‌اکسیدان خوب است که در کنار عصاره دارچین به تقویت قلب و عروق کمک می‌کند و بی‌ضرر است.

امیدواریم تا پایان امسال چند محصول جدید دیگر را هم تولید و روانه بازار کنیم. سعی کردیم از محصولات پرمخاطب و کاربردی موجود در بازار الگوبرداری کنیم و از سوی دیگر تغییرات در راستای بهبود کیفیت به گونه‌ای متفاوت و بهتر باشد. مثلا مشابه فیکولاکس تولیدی شرکت ما در بازار دارویی وجود دارد اما این محصولات مشابه محدودیت مصرف دارند که شاید برخی متوجه آن نشوند. ما تلاش کردیم با اصلاح و تغییرات کاربردی در فرمولاسیون، شرایط بهتری برای مصرف آن حتی در محدوده سنی زیر یک سال و زنان باردار ایجاد کنیم. خلاقیت چاشنی کار ما در تولید محصولات ایران داروک به ویژه محصولات جدید است.

ایران داروک چه جایگاهی در بین شرکت‌های تولیدکننده داروهای گیاهی دارد؟

با توجه به قدمت ایران داروک، به اعتقاد من در جایگاه واقعی خود قرار نداریم و باید برای رسیدن به آن تلاش کنیم تا جایگاه اصلی ایران داروک بدست آید. الان در بین پنج تا ده شرکت برتر تولیدکننده داروهای گیاهی کشور هستیم. این وضعیت پویا و در حال تغییر است اما می‌خواهیم در بین سه شرکت برتر کشور باشیم و قطعا در آینده به آن خواهیم رسید. ما فقط به دنبال فروش نیستیم بلکه می‌خواهیم محصولاتی را روانه بازار کنیم که کیفیت و اثربخشی مناسبی داشته باشند و استقبال خوبی از آنها شود. تلاش می‌کنیم تا آن دسته از مردم که به داروهای گیاهی تمایل یا اعتقادی ندارند به این محصولات رو بیاورند تا از یک محصول ایمن و موثر در مقایسه با محصولات شیمیایی از جنبه عوارض جانبی بهره‌مند شوند. هدف ما تولید محصولاتی است که از نظر اثربخشی همپای محصولاتی شیمیایی باشند اما عوارض جانبی احتمالی آنها حداقلی باشد.

آیا صادرات هم دارید؟

به صورت خیلی جدی روی صادرات تمرکز نکرده بودیم و بیشتر به دنبال بازار داخلی بودیم و جالب اینکه خود خارجی‌ها به دنبال ما آمدند. اعداد و ارقام در زمینه صادرات خیلی قابل توجه نیست اما به دلیل اینکه در کشورهای اطراف مانند عراق، آذربایجان، تاجیکستان و افغانستان برخی محصولات ایران داروک به صورت مسافری یا قاچاق مصرف می‌شود، تعدادی از شرکت‌های خارجی اظهار تمایل کرده‌اند تا این روند صادرات به شکل رسمی و قانونی انجام شود. واحد بازرگانی و صادرات در هلدینگ پورا دارو ایرانیان داریم که از این طریق شروع به مذاکره با برخی شرکت‌های خارجی کردیم. مقداری صادرات به افغانستان داشتیم که زیاد چشمگیر نیست اما شروع خوبی محسوب می‌شود. برای بازارهای عراق و سوریه هدف‌گذاری کردیم و با چند شرکت آسیای شرقی نیز مذاکراتی داشتیم. نکته جالب اینکه اغلب میهمانان خارجی از طعم محصولات تولیدی ما بسیار رضایت داشتند. جالب اینکه مردم کشورهای آسیای شرقی ابتدا به طعم محصولات دارویی اهمیت می‌دهند، بعد به بسته‌بندی و در آخر به اثربخشی دارو توجه می‌کنند. همیشه سعی کردیم از مواد اولیه با کیفیت و درجه یک در تولید دارو استفاده کنیم. به عنوان مثال عسل دارویی مورد استفاده در محصولات ما از نوع مرغوب و با قیمت بالا است که انتظار داریم کیفیت آن در مصرف‌کننده اثر بگذارد. در محصول پلارکس کیدز برای کودکان از عسل استفاده شده است.

مواد اولیه را از چه منابعی تامین می‌کنید؟

خوشبختانه اقلیم ایران، متنوع است و چهار فصل را داریم. در دنیا گیاهان دارویی تولید می‌شوند اما در ابتدا سعی می‌کنیم از گیاهان داخلی استفاده کنیم. البته به این دلیل که داروهای گیاهی از عصاره تهیه می‌شوند گاهی مجبور به تهیه برخی عصاره‌ها از کشورهای دیگری هستیم چون بومی ایران نیستند و ما در کشور نداریم. مثلا پلارگونیوم از یک گیاه بومی آفریقای جنوبی تولید می‌شود و مجبوریم این عصاره گیاهی گران‌قیمت را به هر نحوی که مقدور است از خارج تامین کنیم. برای خوش طعم شدن و مقبولیت در خوردن، برخی مواد افزودنی از ایتالیا و آلمان تامین می‌شوند چون برخی از این  عصاره‌های گیاهی به شدت تلخ هستند و ما برای پوشش دادن مناسب به طعم و مزه مجبور به استفاده از برخی مواد گران‌قیمت هستیم. مثلا روغن گل مغربی و آووکادو سویا که در محصول آوجوینت و آوجوینت پلاس وجود دارند از محصولات خوب و پرفروش ما هستند که روی التهابات مفاصل اثر درمانی خوبی دارند. آوجوینت پلاس، ترکیبی از زنجبیل، ویتامین د۳ و آووکادو سویا است که تاثیر بسیار خوبی دارد. چین و هند از جمله کشورهای پیشرو در صنعت گیاهان دارویی هستند و ما نیز برخی از مواد اولیه گیاهی موردنیازمان را از این کشورها تامین می‌کنیم.

طرح توسعه برای افزایش ظرفیت تولید دارید؟

بله، با طرح توسعه جدید قصد افزایش ظرفیت تولید داریم. گلوگاه‌های موثر در کند شدن سرعت تولید را بررسی و شناسایی کردیم و با اضافه کردن خط، بخش یا اتاق سعی کردیم در جهت اهداف توسعه‌ای گام برداریم. حفظ کیفیت و داشتن کمترین ضایعات از اهداف مهم دیگر هستند. قطعا دوراندیشی سهامداران و سرمایه‌گذار مجموعه به گونه‌ای است که باید برترین‌های بازار داروهای گیاهی کشور باشیم. فرایندی پنج ساله را تعریف کردیم و براساس آن گام بر می‌داریم و امیدواریم به رشدی حاصل از تامین رضایت بیماران و پزشکان دست یابیم.

داروهای تولیدی ایران داروک تحت پوشش بیمه هستند؟

برخی از محصولات مانند سنالاکس تحت پوشش بیمه هستند و پوشش بیمه قطعا باعث تسهیل در تجویز این محصولات توسط پزشکان و تمایل به خرید آنها توسط مردم می‌شود. هدف اصلی ما در این کارخانه به گونه‌ای تعریف شده تا محصولاتی تولید کنیم که تمام اقشار جامعه بتوانند به آنها دسترسی داشته باشند.

سخن آخر

همیشه در دیدار با مسوولان سازمان غذا و دارو مباحثی را مطرح کردیم تا آنها تولید را به چشم دیگری نگاه کنند. صنعت داروسازی در سال‌های اخیر به شدت مظلوم واقع شده است. مسائلی از جمله قیمت‌گذاری دستوری، باعث شده خیلی از شرکت‌ها نتوانند رشد کنند و جان بگیرند تا به جز بازار داخل، صادرات نیز داشته باشند. اگر به این صنعت ضربه وارد شود با توجه به جایگاه بزرگ ایران در منطقه، کمبودهای دارویی بیشتر خودنمایی می‌کند و عواقب آن جبران‌ناپذیر خواهد بود. افتخار داریم که ۹۵ تا ۹۷ درصد داروها در کشور تولید می‌شوند اما به جرات می‌توان گفت که این پنج تا هفت درصد واردات که در داخل تولید نمی‌شوند از نظر رقم ارزی، تناسبی با درصد بالای تولیدات داخلی ندارند. سرعت صدور مجوزها و پروانه‌ها مهم است. باید فرایند دریافت پروانه تولید یک محصول کوتاه‌تر شود چرا که فرصت تولید از دست خواهد رفت. در بسیاری از کشورها روند ارائه مجوز و پروانه تولید یک محصول دارویی، کوتاه است اما روند نظارتی که فرایند بعد از دریافت مجوز دارد، بیشترین زمان و دقت را به خود اختصاص داده است.